Jineolojî ku bala hemû jinên cîhanê kişandiye, li Bakur û Rojhilatê Sûriyê belav dibe. Endama Akademiya Jineolojiyê Zozan Sîma  wiha got: “Ev der qada Şoreşê bû, şoreş jî bi rengê jinan bû. Pêwîst bû zanist jî ya jinên bûya. Êdî her kesî fêm kiriye ku çavkaniya şoreşê jineolojî ye. Lewma jî her kesî berê xwe daye jineolojiyê.”

BÊRÎTAN MEDUSA / NAVENDA NÛÇEYAN

Jineolojî zanisteke nûjen e ku niha ji aliyê tevahî jinên cîhanê ve tê meraqkirin. ‘Jineolojî’ tê wateya “zanista jinan”. Piştî ku Rêberê Gelê Kurd Abdullah Ocalan di pirtûka xwe ya Sosyolojiya Azadiyê de jineolojî nirxand, ji bo her jineke ku li azadiyê diğere, bû xaleke lêkolînê. Piştî wê pirtûka ‘Jineolojî’ di Gulana 2015’an de hat weşandin. Ev pirtûk wek materyaleke sereke ya jineolojiyê hat naskirin. 

Piştî şoreşa Rojava ya 19’ê Tîrmeha 2012’an, jinan li Rojava dest bi belavkirina jineolojiyê kir. Di navbera salên 2013 û 2014’an de li bajarên Rojava yên ku hatin rizgarkirin, jineolojî bi rêya semîneran hate berbelavkirin. Di sala 2015’an wek sazî hat birêxistinkirin û Akedemiya Jineolojiyê hate vekirin. 

Endama Akedemiya Jineolojiyê Zozan Sîma xebatên pêşxistin û belavkirina jineolojiyê li Bakur û Rojhilatê Sûriyê ji ajansa me re nirxandin.

Zozan Sîma diyar kir ku Rojava beriya şoreşê jî qadeke jinan bû, xebatên civakî di salên 90’î de jî ji aliyê jinên şoreşger ve dihatin meşandin. Zozan destnîşan kir ku ev mîrasa van jinan hêlayî, bi şoreşa Rojava re gihîşt asteke bilind û ji ber wê jî xebatên jineolojiyê li herêmê zû bi pêş ketin. Zozan got piştî şoreşê li Rojava akademiyên civakî, leşkeri û çandî hebûn û wiha pê de çû: “Me li van akedemiyan dersên jineolojiyê dan. Pêwîst kir ku ev ders bi awayekî berfireh bên dayîn. Me destpêkê 300 jin perwerde kirin, ji bo ku dersan bidin. Jinên ku perwerde dît, di akademiyan de ders dan. Heta astekê bandorek çêbû.”

Zozan armanca belavkirina jineolojiyê li Bakur û Rojhilatê Sûriyê wiha nirxand: “Armanc ew bû ku em bikarin bi nêrîna jinan tehlîla civakê bikin. Ji bo ku em çareseriyekê derxin jî pêwîstî bi pisporbûyînê hebû. Ev der qada şoreşê bû, şoreş jî bi rengê jinan bû. Pêwîst bû zanist jî ya jinan bûya û bi nêrîna jinan bûya. Me nêzî salekê li ser asta her sê kantonan xebateke lêkolîna sosyolojiyê pêk anî. Vê lêkolînê hişt em dîrok û çanda vir, pirsgirêkên civakê û jinên herêmê nas bikin. Me pêwîstî dît ku em vî karî kur bikin. Ji ber wê jî me navendên lêkolînê vekirin.”

Akedemiya Jineolojiyê 5 navend vekirin. Navenda yekemîn di 17’ê Tîrmeha 2017’an de li kantona Efrînê hat vekirin. Piştre di 13’ê Îlona 2017’an de li kantona Qamişlo bajarê Dêrikê hat vekirin. 3’yê Çileya 2018’an li Minbicê, 11’ê Çileya 2019’an li Hesekê hatin vekirin. Her wiha 6’ê Adara 2019’an li Kobanê hat vekirin.

‘Bendewarî zêde bûn’

Zozan Sîma diyar kir ku li gel vekirina navendan, dîsa valahiyeke mezin hat dîtin û wiha axivî: “Me li ku perwerde dida, me didît ku bendewarî zêdetir in. Divê hewldanên me jî zêdetir bin. Lewma jî me zêde zehmetî kişandin. Di civakê de gelek pirsgirêk hene, ev pirsgirêk ji çewisandina jinan  de , di civakê de derdikevin holê. Heta niha ji derveyî jineolojiyê tu zanistan ji van pirsgirêkan re çareserî nedîtine. Lewma jî bendewariyeke mezin ji jineolojiyê heye.”

Fakulte hate vekirin

Yek ji van pêşniyar û bendewariyan jî vekirina Fakulteya Jineolojiyê bû. Piştî ku zanîngeh hatin vekirin, mamoste û xwendekaran pêşniyar kir ku fakulteyeke jineolojiyê vekin. Fakulteya Jineolojiyê di Zanîngeha Rojava ya Qamişlo de, di dawiya 2017’an de hat vekirin. Niha du ref li Fakulteya Jineolojiyê dixwînin.

Bala jinên ji Ewropayê jî kişand

Piştî ku Şoreşa Rojava bi rengê jinan li cîhanê deng veda, gelek jinên welatên  Ewropa, Amerîka û hwd berê xwe da Rojava. Yek ji xalên ku bala wan kişand jî jineolojî bû.

Zozan Sîma diyar kir ku gelek jinên welatên biyanî bersiva lêgerînên xwe di jineolojiyê de dît û wiha got: “Ji ber ku sedsala 21’an serdema azadiya jinan, têkoşîn û şoreşa jinan e. Mînaka wê serhildanên ku niha li tevahiya cîhanê çêdibin, ji ber çewisandina jinan û bi rêveberiya jinan çêdibin. Niha li tevahî cîhanê diyar bû ku nakokiya esasî ya civakê çewisandina jinan e. Jineolojî ji vê pirsgirêkê re dibe bersiv. Bi şoreşa Rojava re her kesî mereq kir ku çavkaniya serkeftinên jinên Kurd di aliyê siyasî, leşkeri û hiqûqî de çi ye. Êdî her kesî fêm kiriye ku çavkaniya vê serkeftin û şoreşê jineolojî ye. Lewma jî berê xwe dan jineolojiyê.”

Di encamê de gelek jinên ji Ewropa, Amerîka û welatên din di bin banê Enstîtuya  Andrea Wolf de ku di bin banê Akademiya Jineolojiyê de kar dike, cih digirin. Jinên enternasyonalîst li Rojava xebatên jineolojiyê dikin û amadekariya vekirina Enstîtuya Andrea Wolf dikin. Ev salek e jinên enternasyonalîst xebatên jineolojiyê dikin. Di çarçoveya vê xebatê de li ser jinên herêmê, dîroka jinan, astengiyên jinan lêkolînan dikin. Di heman demê de jineolojiyê lêkolîn dikin û dixwazin li welatê xwe belav bikin.

Jineolojî li nifşên nû tê hînkirin

Ji bo ku fikrê jineolojiyê yanî wekhevî û jiyana azad, di temenê biçûk de dikeve nava rayên civakê, akademiyê hewl da di dibistanan de dersên jineolojiyê bide xwendekaran. Ji ber wê jî ji bo refên 10, 11 û 12 pirtûkên dersan hatin amadekirin. Îsal di refa 10’an de li kantonên Hesekê, Qamişlo û Kobanê dersajineolojî kete nava dersên dibistanên amadehiyê de.

Materyal tên zêdekirin

Zozan Sîma di dawiya axaftina xwe de rexnedayîna di aliyê materyalan de anî ziman û wiha got: “Divê em materyalan zêde bikin. Dema pêwîstî hat dîtin û xebat bi pêş ketin me astengî di aliyê materyalan de kişand. Me niha bernameyek derxist. Niha em li ser dîroka jinên Şengalê, li ser rewşa sosyolojîk a jinên Bakurê Sûriyê lêkolînan dikin. Li ser dîroka jinê, notên dersên jineolojiyê lêkolîn tên kirin. Bi nêrîna jin aborî û hevjiyana azad. Li ser dîroka jinên Ereb, lêkolîn dane destpêkirin. Dîsa broşurek bi gelek zimanan hatiye amadekirin. Li Bakurê Kurdistanê kovara Jineolojî tê weşandin. Em ji tevgerên femînîst û tevgerên jinên cîhanî, nêzîkatiyeke nû ji bo dîrok, sosyolojî û olê jî sûdê werdigirin. Em berê xwe didin civaka Rojhilata Navîn, ji stranekê bigire heta deqeke li ser rûyê dayikekê, dikin çavkanî. Jineolojî bingeha zanista sedsala 21’an e, bendewariya hemû jinên cîhanê jî ev e, em hewl didin bibin bersiv.”

Heman demê de Akademiya Jineolojiyê di avakirina gundê Jinwar de rolek bingehîn lîst.

Akademiya Jineolojiyê li Bakur û Rojhilatê Sûriyê, fikra jiyana azad û wekhev bi 4 rêyan (navendên jineolojiyê, dibistan, Enstîtuya Andrea Wolf, Fakulteya Jineolojiyê) belavî nava rayên civakê dike. Em ê sibe kar û xebatên van rêyan yek bi yek bi xwînerên xwe re par ve bikin. 

ANHA